Digitalizacja biznesu po polsku

W kwestii digitalizacji polskich firm wciąż wiele pozostaje do zrobienia. Tak jednym zdaniem można podsumować wyniki badania opublikowane przez Bank Światowy i Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości.

Łukasz Mejza 15 września, 2021

Szklanka do połowy pusta/pełna

Digitalizacja biznesu otwiera wiele drzwi do rozwoju, kreuje nowe możliwości dotarcia do klientów, ich obsługę, prowadzenie działań związanych ze sprzedażą, a także optymalizuje procesy i redukuje koszty. Opublikowane wnioski z badania przeprowadzonego przez Bank Światowy i Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w Business Pulse Survey Polska: Podsumowanie wyników IV edycji badania (20 lipca 2021 r.) pozwalają sądzić, że wciąż wiele polskich firm nie dostrzega potencjału, który tkwi w cyfryzacji. Za takim stwierdzeniem przemawia ocena poziomu dojrzałości cyfrowej przedsiębiorstw biorących udział w badaniu. Stopień ucyfrowienia ankietowanych firm został określony na podstawie odpowiedzi udzielonych na 4 poniższe pytania:

  • czy chociaż jeden pracownik może pracować zdalnie? (tak/nie)
  • czy firma działa w Internecie? (tak/nie)
  • czy firma zainwestowała w rozwiązania cyfrowe od początku pandemii? (tak/nie)
  • czy firma prowadzi sprzedaż online? (tak/nie).

Za każdą twierdzącą odpowiedź był przyznawany jeden punkt. Wynik 0 punktów oznaczał niski poziom cyfryzacji, a 4 – wysoki poziom cyfryzacji. Odpowiedzi na powyższe pytania udzieliło 426 firm, spośród których zaledwie 4% otrzymało 4 punkty świadczące o wysokim poziomie cyfryzacji. Na przeciwnym biegunie znalazło się 12% badanych przedsiębiorstw z wynikiem 0 punktów, a aż 38% firm zdobyło zaledwie 1 punkt.

Digitalizacja biznesu - odsetek firm z danym indeksem dojrzałości cyfrowej

Źródło: Business Pulse Survey Polska: Podsumowanie wyników IV edycji badania

Na podstawie powyższych danych można postawić pytanie czy 50% firm z niskim indeksem cyfryzacji to dobry, czy też zły wynik? Miniony rok przyczynił się do wielkiego rozwoju i przyspieszonej transformacji cyfrowej. Można by zatem oczekiwać, że wynik powyższego badania powinien być zdecydowanie lepszy. Uczucie niedosytu potęguje fakt, że przyjęte w badaniu kryteria oceny poziomu ucyfrowienia przedsiębiorstw nie są wygórowane. Ponadto biorąc pod uwagę wielomiliardowe inwestycje, które miały miejsce w ostatnich latach w Polsce, absorpcję środków unijnych w nowoczesne technologie oraz działalność ośrodków zajmujących się transferem technologii do biznesu, można założyć, iż okoliczności te powinny sprzyjać digitalizacji biznesu. Stąd wniosek, że przedstawione wyniki badania nie są optymistyczne. W dodatku, oceniając skuteczności dotychczasowych przedsięwzięć, mających prowadzić do digitalizacji biznesu i implementacji innowacyjnych technologii, osiągnięte efekty są dalekie od oczekiwań. Co ważniejsze, polskie przedsiębiorstwa w znacznej większości wciąż znajdują się na początku transformacji cyfrowej.

Digitalizacja biznesu (nie) jest potrzebna

W kwestii oceny poziomu cyfryzacji polskich przedsiębiorstw niezwykle istotny jest fakt, że połowa badanych firm nie dostrzega potrzeby dalszej digitalizacji biznesu (źródło: Business Pulse Survey Polska: Podsumowanie wyników IV edycji badania). Taka sytuacja wpływa niekorzystnie, gdyż nie stymuluje rodzimej gospodarki do rozwoju i ogranicza zdolności polskich przedsiębiorstw do konkurowania w ramach jednolitego rynku Unii Europejskiej. Mówiąc wprost, niski poziom transformacji cyfrowej biznesu obniża jego zdolność do konkurowania z przedsiębiorcami z innych państw. Sposobem na odmienienie takiego podejścia jest zmiana w tak kluczowych kwestiach jak:

  • większa świadomość przedsiębiorstw o korzyściach, które wynikają z digitalizacji biznesu,
  • dostępność rozwiązań, które będą odpowiadać potrzebom firm,
  • możliwość skorzystania z finansowania zakupu i wdrożenia nowoczesnej technologii,
  • inwestowanie w wiedzę i kompetencje pracowników.

Każdy z tych aspektów odgrywa istotną rolę w kontekście zapoczątkowania, wdrażania i ostatecznego powodzenia digitalizacji biznesu.

Większa świadomość przedsiębiorstw

Niski poziom cyfryzacji jest pochodną m.in. wiedzy, którą posiadają właściciele i osoby zarządzające przedsiębiorstwami. Bazując na doświadczeniu IC Solutions można uznać, że wiedza na temat najnowszych rozwiązań, korzyści wynikających z ich implementacji oraz sposobu pokonywania barier powstałych w procesie wdrażania transformacji cyfrowej jest znikoma. Co więcej, punktem wyjścia w kontekście cyfryzacji przedsiębiorstw są koszty związane z wprowadzeniem nowych technologii. Pochodną takiego procesu myślowego jest upatrywanie ewentualnych efektów cyfryzacji w zwrocie z inwestycji, czyli ROI (czytaj więcej – Czy digitalizacja biznesu się opłaca?). Niski poziom świadomości firm wynika często z braku szerokiej wiedzy i głębokiej analizy procesów zachodzących w przedsiębiorstwach oraz kosztach z nimi związanymi.
Najlepszym potwierdzeniem tej tezy jest digitalizacja dokumentacji i procesów związanych z jej tworzeniem oraz obiegiem wewnątrz organizacji. Oszczędności i korzyści wynikające z cyfryzacji dokumentów są zazwyczaj upatrywane w mniejszym zużyciu tuszów w drukarkach oraz mniejszym zapotrzebowaniu na papier do druku. W rzeczywistości koszty, które ponoszą firmy w związku z papierowym obiegiem dokumentów są o wiele bardziej złożone. Dokumentacja papierowa wiąże się także z takimi kosztami, jak stworzenie i prowadzenie archiwum dokumentów, wydłużonym czasem obiegu informacji, uciążliwym wyszukiwaniem dokumentów, ich dostępności w jednym czasie dla wielu pracowników czy też kosztach logistycznych dokumentacji do kontrahentów (czytaj więcej o ukrytych kosztach papierowego obiegu dokumentów).
Tak więc można zakładać, że podobny poziom świadomości i wiedzy dotyczy innych procesów zachodzących w przedsiębiorstwach i ewentualnych korzyściach wynikających z ich digitalizacji.

Dostępność rozwiązań

Ucyfrowienie polskich firm na poziomie 50% pokazuje jednocześnie, że połowa firm doskonale zdaje sobie sprawę z konkretnych i mierzalnych korzyści jakie daje digitalizacja biznesu. Mimo tego ich poziom cyfryzacji jest nierówny. Szansy na zmianę tego stanu należy upatrywać m.in. w lepszym dopasowaniu ofert skierowanych do przedsiębiorców przez instytucje otoczenia biznesu (IOB). Przytaczany już raport Banku Światowego i PARP wskazuje, że “bardzo niewiele firm w Polsce (3%) zwróciło się do IOB w momencie szukania nowej technologii. Podobnie niski wynik zanotowano dla stowarzyszenia biznesu lub instytucji edukacyjnych (…)”. Oczywista zatem wydaje się konieczność wzmocnienia współpracy biznesu i instytucji otoczenia biznesu oraz jednostek zajmujących transferem wiedzy do biznesu. Kooperacja jest konieczna i powinna opierać się na transmisji wiedzy z instytucji badawczo-rozwojowych do biznesu oraz zwrotnego przekazu z firm, który powinien nieść informacje dotyczące realnych potrzeb i wyzwań, z którymi zmagają się przedsiębiorstwa. Taka forma współpracy jest niezbędna, by digitalizacja biznesu w Polsce była powszechna, a przede wszystkim efektywna dla rozwoju gospodarki.

Digitalizacja biznesu - Odsetek firm, które wskazały dane miejsce jako źródło porady przy wdrożeniu nowej technologii

Źródło: Business Pulse Survey Polska: Podsumowanie wyników IV edycji badania

Finansowanie

Bez względu na poziom wiedzy osób zarządzających firmami czy dostępność rozwiązań, kwestią fundamentalną jest finansowanie. Transformacja cyfrowa wciąż pozostaje ogromnym kosztem dla biznesu, a ewentualne korzyści wynikające z inwestycji bywają niewystarczające, by ponosić, tak duży w wielu przypadkach, wysiłek finansowy. Dlatego też istotnym aspektem w kontekście rozwoju digitalizacji biznesu jest możliwość uzyskania wsparcia finansowego dla planowanych inwestycji związanych z wdrożeniem nowoczesnej technologii w przedsiębiorstwach. Pomoc w postaci rządowych grantów i środków finansowych pochodzących z Unii Europejskiej jest kluczowa dla wzrostu poziomu ucyfrowienia polskich przedsiębiorstw. Co więcej, wspomniana już współpraca biznesu z IOB i transfer technologii z jednostek badawczych do firm bez dofinansowania będzie utrudniony. Za takim wnioskiem przemawiają zarówno doświadczenia IC Solutions na rynku energetycznym, medycznym oraz w przemyśle, a także wyniki innych raportów, gdzie wysokie koszty wdrażania digitalizacji biznesu są jedną z głównych barier deklarowanych przez przedsiębiorców.

Wiedza i kompetencje pracowników

Każda zmiana budzi obawy, a już w szczególności taka, która wpływa na dotychczasowe metody pracy. Zjawisko to dotyczy także transformacji cyfrowej w przedsiębiorstwach. Ponadto 10 lat doświadczenia IC Solutions w digitalizacji dokumentacji potwierdza, że pracownicy, czyli beneficjenci, którzy na co dzień mają korzystać z wdrożonej technologii, bywają hamulcami zachodzącej cyfryzacji. Źródłem takiej postawy jest brak wiedzy o korzyściach i celach organizacji, które mają być osiągnięte wskutek digitalizacji. Zupełnie naturalnym jest obawa przed utratą pracy oraz niechęć do zmiany dotychczasowych metod działania.
Digitalizacja biznesu oznacza także codzienną pracę z zaawansowaną technologią, której obsługa bywa skomplikowana i wymaga długotrwałego szkolenia. Dodatkowo niechęć i lęk przed cyfryzacją wynika z konieczności korzystania w codziennej pracy z drogich urządzeń.
Rozwiązaniem powyższych przeszkód jest rzetelna informacja dotycząca korzyści i celów przedsiębiorstwa stojących za wprowadzanymi zmianami. Kolejnym kluczowym elementem jest pomoc w zaznajomieniu się z nowymi narzędziami pracy, szkolenia oraz wsparcie przełożonych. Przekonanie pracowników i zachęcenie ich do korzystania z wdrożonych technologii stanowi fundament powodzenia transformacji cyfrowej. Idealnym potwierdzeniem tych słów i potwierdzeniem roli czynnika ludzkiego w procesie digitalizacji biznesu jest niedawna wypowiedź Tomasza Staszlisa Chief Digital Office w Grupa Polpharma. Podczas odbywających się na początku września targów ITM Industry Europe – Przemysł Ery Cyfrowej, stwierdził on, że “jest jeden główny czynnik transformacji. Tym czynnikiem są ludzie. Bez ludzi z dowolną technologią, transformacji nie będzie. Kiedyś świat produkcji i świat IT żyły osobnym życiem. Transformacja cyfrowa zmienia to całkowicie.”

Digitalizacja biznesu - wiedza i kompetencje personelu

Źródło: Twitter Grupa MTP. Post z 02.09.2021

Prognoza na przyszłość

Digitalizacja biznesu w Polsce jest jak metaforyczna szklanka wody, która w optymistycznej ocenie jest do połowy pełna. Wobec tego doszukując się pozytywów i zapowiedzi zmian na lepsze, w najbliższej przyszłości warto odnieść się do raportu z badań Bariery i Trendy. Transformacja technologiczna firm w Polsce opublikowanego przez Humanites w marcu 2021 roku. Wynika z niego, że “93% biorących udział w badaniu kierowników i 88 pracowników firm przyznaje, że pandemia przyspieszyła transformację cyfrową”. Zatem kolejny raz została potwierdzona teza, że pandemia wirusa SARS-CoV-2 stała się katalizatorem zmian, które w normalnych warunkach trwałyby zdecydowanie dłużej. Innym niezwykle ważnym wnioskiem płynącym z tego samego badania jest stwierdzenie, że “92% menadżerów podkreśla optymalizację kosztów jako główną, widoczną korzyść cyfryzacji. Jednocześnie 80% uczestników badania zwraca uwagę, że największą barierą są wysokie koszty transformacji w pierwszej fazie”. Można zatem uznać, że istotną kwestią dla przedsiębiorstw są oszczędności i to one były motywatorem do transformacji cyfrowej. Jednocześnie ankietowane osoby podkreślają, że ich wygenerowanie jest związane z koniecznością poniesienia dużych wydatków koniecznych dla wdrożenia nowoczesnej technologii.

Pozytywny jest również fakt, że 78% badanych firm z sektora średnich i dużych przedsiębiorstw zadeklarowało zapoczątkowanie procesu transformacji cyfrowej w ich organizacjach (źródło …). Na podstawie tak wysokiego procentowego poziomu deklaracji rozpoczęcia działań związanych z implementacją zaawansowanej technologii, można zakładać, że znacząco przełoży się to na wyższy poziom ucyfrowienia biznesu w Polsce.
W kontekście spodziewanej większej cyfryzacji polskich firm, ważnym wydają się być także motywy, którymi kierują się przedsiębiorstwa. Za bardzo ważne czynniki wpływające na decyzję o transformacji cyfrowej ankietowane firmy uznały:

  • zwiększenie efektywności procesów – 49% badanych firm,
  • zwiększenie sprzedaży/przychodów – 45% badanych firm,
  • obniżenie/optymalizacja kosztów – 39% badanych firm,
  • dostosowanie się do zmieniających się potrzeb – 34% badanych firm.

Tak silny nacisk na mierzalne czynniki pokazuje, że przedsiębiorstwa chcą i inwestują w transformację cyfrową, ponieważ wiąże się to z mierzalnymi korzyściami. Wymienione powyżej determinanty stojące za wdrażaniem nowoczesnych rozwiązań dowodzą, że przedsiębiorcy postrzegają transformację cyfrową, jako inwestycje, która pozwala osiągnąć oszczędności, poprawić efektywność czy też zwiększyć zyski.

Digitalizacja biznesu - powody transformacji cyfrowej

Źródło: Bariery i trendy. Transformacja technologiczna firm w Polsce marzec 2021

Rozważając jak będzie wyglądać poziom cyfryzacji polskich firm w najbliższej przyszłości warto odnieść się również do raportu Digitalizacja polskich przedsiębiorstw przemysłowych w dobie pandemii opublikowanego przez AutoDesk w 2021 roku. Zebrane podczas badania dane wskazują, że “(…) w znaczącym stopniu zwiększy się liczba przedsiębiorstw, w których wykorzystywanych będzie od 3 do 5 rozwiązań Przemysłu 4.0. Jeśli te deklaracje będą mieć przełożenie na rzeczywistość, można zakładać, iż ich udział wzrośnie z 28,9% do blisko 48,3%”. Oczywiście przedstawione w raporcie dane są rezultatem deklaracji, które nie muszą być w pełni zrealizowane. Mimo to proces digitalizacji biznesu i przyspieszonej transformacji cyfrowej, który rozpoczął się w 2020 roku w wyniku pandemii SARS-CoV-2 nie powinien wyhamować. Ujęte przez AutoDesk dane, inne przytaczane już wyniki badań, opublikowane dotychczas raporty, opinie, analizy ekspertów oraz prognozy, jednoznacznie wskazują, że digitalizacja biznesu daje wymierne i wielopoziomowe korzyści, które przedsiębiorstwa chcą osiągać. Należy się zatem spodziewać, że kolejne badania poziomu cyfryzacji polskich przedsiębiorstw powinny zawierać bardziej optymistyczne dane i pokazywać, że digitalizacja biznesu jest trendem, który będzie się rozwijał.